
Çocukluk çağı obezitesi 21. yy da ciddi bir halk sağlığı sorunudur. Genetik faktörler, sosyal ve ekonomik durum, kültür, anne-baba davranışları ve çevrenin etkisi çocukluk çağı obezitesini etkileyen faktörlerdendir. Türkiye’de çocuk ve adolesan dönemi için obezite %10 un üzerine çıkmıştır.
Obezite günümüzde gittikçe artan bir sorun haline gelmiştir. Aşırı kilolu ve obez çocukların erişkinlikte de obez kalması muhtemeldir. Bunun yanında daha genç yaşta diyabet ve kardiyovasküler hastalıklar gibi bulaşıcı olmayan hastalıkları geliştirme olasılıkları yüksektir. 2016 yılında 5 yaş altındaki kilolu çocukların sayısı 41 milyonun üzerinde olduğu tahmin edilmektedir. 2010 yılında ise 0-5 yaş arası obezite sıklığı % 8.5, 6-18 yaş arası obezite sıklığı %8.2 olarak saptanmıştır.
Çocukluk çağı obezitesi genetik, fiziksel çevre ve ebeveyn gibi çevresel faktörlerden etkilenebilmektedir. Annede psikolojik bir rahatsızlık veya yeme bozukluğu varsa çocuğa etkisinin olduğu saptanmıştır.
Genellikle bebeklik ve küçük çocukluk döneminde görülen beslenme sorunları yemek ayırma, yeme reddi, katı gıdalara geçememe, kendi kendine beslenmenin olmaması, istifra etme, öğün saatlerinde öfke patlamaları, huysuzlanma, hırçınlık, yutma ya da çiğneme sorunları görülebilir.
Travma, duyusal nedenler (belirli tat,koku vb) birtakım hastalıklar, organik büyüme geriliği beslenme bozukluğunu etkileyen faktörlerdendir. Bunun yanı sıra fazla kardeş sayısı ve annenin çalışması da yeme bozukluğunu tetikleyebilir.
Pika Sendromu
Besin özelliği taşımayan ve yenilenebilir olmayan maddelerin (kil, toprak,kireç,vb) yenmesidir. Bir aydan uzun süre boyunca gıda olmayan maddeleri yeme alışkanlığıdır. Bu tanının konulabilmesi için çocuğun minimum 2 yaşında olması gerekir. Pika sendromu entellektüel ve gelişimsel geriliği olan çocuklarda, akıl hastalığı olanlarda, bazı besin eksikliği yaşayanlarda görülebiliyor. Bu sendrom çoğunlukla psikososyal gelişim bozukluğu nedeniyle, bazen de bazı besin eksikliğinden kaynaklanmaktadır. Bu durumda çocuğun besin eksiklikleri araştırılmalı. Psikososyal ve nörolojik gelişimi değerlendirilmeli. Çocuk psikiyatristine ve çocuk nörolojisine de başvurulabilir. Aile bilinçli olmalıdır.
Ruminasyon
Mide içeriğinin tekrarlayıcı ve istemli olarak ağza getirilmesi ve yeniden çiğnenmesidir. Psikolojik olayların etkisi vardır. Çocuk anne ilişkilerinde yetersizlik, kısıtlılık, karşılıksızlık,durumlarında ortaya çıkabilir. Çocuk dikkat çekmek için de bu davranışı sergileyebilir. Büyük çocuk ve erişkinlerde daha kronik seyreder. Malnütrisyona, ağız yaralarına,elektrolit kaybına, kilo kaybına ve hatta ölüme bile sebep olabilir. Ölüm oranı %25 tir.
Yapılan bir araştırma yeme bozukluklarından etkilenen çocukların %20-25 inin erkek olduğu ve çocukluk çağı obezitesi ile ergenlik/yetişkinlikle oluşabilecek yeme bozukluğunun gelişimi arasında bir bağlantı oluşabileceğini göstermektedir.
Öneriler
- Yiyecekleri ödül ceza şeklinde kullanmaktan kaçınılmalı.
- Çocukları çeşitli yiyeceklere yönlendirin.
- Yiyeceklere iyi ya da kötü damgası yapıştırmayın. Bu, çocukta suçluluk duygusu oluşturabilir.
- Çocuğu yemek yemeye zorlamayın.
- Doyduğunda durması gerektiğini açıklayın.
Ebeveynler çocukların diyet ve fiziksel aktivite dahil sağlık davranışlarında hem olumlu hem olumsuz etkiler oluşturmaktadır. Çocuklara sunulan yiyecekler ailelerin yiyecek tercihleri, inançları ve tutumlarının yanı sıra yiyecek bulunabilirliği ve erişilebilirliği tarafından da belirlenir.
Ebeveynin çocukla etkileşimi güvenli bir bağ kurulmasını sağlar. Ayrıca metabolik düzenlemeyi, iştah ve duyguların nasıl yorumlandığını etkileyebilmektedir.
Çocuklar yemek yeme ve aktivite davranışlarına rehberlik etmek için ebeveynlerine güvenirler. Yapılan bir araştırmada sadece çocuğa odaklanan okul temelli müdahalelerin çocuğun BKİ değerlerinin önemli ölçüde iyileştiremediğini tespit etmiş ve çocuğun ilk yıllarda ebeveynlere yönelik müdahalelerin çocuklarda obezitenin önlenmesinde etkili olabileceğini göstermektedir. Tatlı, cips, gibi yiyeceklerin evde bulunması çocukların bunları tüketmelerinde etkilidir.
Büyüyen çocuklarda amaç, vücut ağırlığını azaltmak yerine ağırlık kazanımını yavaşlatmaktadır. Düzenli izleme sağlıklı büyüme ve gelişmeyi desteklemek için esastır.
Ailenin çalışması sonucu çocukla fazla ilgilenememe de çocuğun yeme bozukluğunu ve obezitesini etkileyen faktörler arasındadır.
Aile akşam yemeği sıklığı ile ebeveyn ve çocuk BKİ değeri arasındaki ilişki ve etkileşimlerin değerlendirildiği bir çalışmada, aile akşam yemeği sıklığının artması ile çocuk BKİ-2 puanları üzerindeki sağlıklı etkileşimi artırdığı gösterilmiştir. Düzenli yemeklerle aile yemeklerinin teşvik edilmesinin ve ebeveynlerin akşam yemeğinde medya kullanımının azaltılmasının çocukta obezitenin önlenmesinde önemli olabileceği vurgulanmaktadır.
Sonuç
Ebeveynler çocuk vücut ağırlığına ilişkin algılarını artırmaya yönelik yöntemler geliştirme ve eğilimlerin denetlenmesi yararlı olabilmektedir.
Sonuç olarak sağlıklı nesiller için çocukluk çağı obezitesinin oluşumunun önlenmesi, oluşmuş ise tıbbi ve beslenme tedavilerinin yapılması açısından ebeveynlerin eğitilmesi, bilinçlendirilmesi, yönlendirilmesi ve işbirliği içinde sorunun önlenmesi, çözülmesi açısından oldukça önemlidir.
Kaynak ve İleri Okuma
- https://www.eatingdisorderhope.com/information/eating-disorder
- https://kidshealth.org/en/kids/eatdisorder.html
- https://www.eatingdisorders.org.au/eating-disorders/eating-disorders-children-teens-and-older-adults/eating-disorders-a-children
- https://www.acibadem.com.tr/Hayat/Bilgi/pika-sendromu-nedir
- https://npistanbul.com/cocuk-ergen/cocuklarda-yeme-bozukluklari
- Anderson, P.M. (2012). Parentel employment, family routines adn childhood obesity. Economics and Human Biology, 10, 340-351.
- Anderson, S. E., &Keim, S. A. (2016). Parentchild interaction, self-regulation, and obesity prevention in early childhood. Current obe- sty reports, 5(2), 192-200. Arsenault, L N, Xu, K, Taveras, E. M., & Hacker, K. A. (2014). Parents’ obesity-related behavior and confidence to support behavioral change in their obese child: Data from the STAR study. Academic pediatrics, 14(5), 456-462. Babaoğlu, K, & Hatun, Ş. (2002). Cocukluk çağında obezite. Sted, 11(1), 8-10. Berge, J. M., Telke, S, Tate, A., & Trofholz, A. (2019). Utilizing a Board Game to Measure Family/ Parenting Factors and Childhood Obesity Risk. Journal of nutrition education and behavior. Carberta, N. S., Brussonia, M, Gellerd, J. Mâssea,L. C. (2019). Moderating effects of family environment on overweight/obese adolescents dietary behaviours. Appetite, 134, 69-77.
- Davison, K. K., Kitos, N., Aftosmes-lobio, A., Ash T, Agaronov, A., Sepulveda, M. (2018). The forgotten parent: Fathers’ represcntation in family interventions to prevent childhood
- Halk Sağlıği Genel Müdürlüğü (2019). Türkiye’de Obezitenin Görülme Sıklığı. Erişim adresi [https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/obezite/ turkiyede-obezitenin-gorulme-sikligi.html]. Erişim Tarihi: 19/03/19.
- Hildebrand, D. A., Betts, N. M., Gates, G. E. (2019). Parents Perceptions of Childhood Obesity and Support of the School Wellness Policy. Journal of Nutrition Education and Behavior doi:10.1016/jjneb.2018.12.009 Horning, M. L., Schow, R, Friend, S. E.. Loth, K., Neumark-Sztainer, D, & Fulkerson, J. A. (2017). Family dinner frequency interacts with dinnertime context in associations with child and parent BMI outcomes. Journal of ramily Psychology, 31(7), 945.
- Howe, C. J., Alexander., G., &Stevenson. J. (2017). Parents’ Underestimations of Child Weight:
Implications for Obesity Prevention. Jounal of pediatric nursing, 37, 57-61. - Jang, M., Chao, A., & Whittemore, R. (2015). Evaluating intervention programs targeting parents to manage childhood overweight and obesity: a systematic review using the RE- AIM framework. Journal of pediatric nursing. 30(6), 877-887.