Hipertansiyon
Hipertansiyon hem Türkiye’de hem de dünyada kardiovasküler ve renal hastalıklar için risk etmeni olup son yıllarda sık sık karşılaşılan bir durumdur. Önlenebilir ölüm nedenlerinin başında gelen hipertansiyonun tanısı ve tedavisi gelişebilecek diğer risk etmenleri içinde biüyük bir önem teşkil etmektedir.Hipertansiyonun sadece kan basıncı artıran basit bir sorun olmadığı, ortaya çıkabilecek hedef organ hasarı için önem taşıyan, mortalite ve morbitite nedeni olarak da bilinen bir gerçektir.Hipertansiyonun erken tanı ve tedavisi için yapılacak olan toplumsal taramalar, bireysel eğitimler, farkındalık programları, beslenme önerileri kapsamında yapılacak çalışmalar ışığında tpolumun bilinçlendirilmesi için yardımcı olacaktır.Hipertansiyonun tedavisinde antihipertansif ilaç kullanımın yanında yaşam tarzı değişiklikleri de tedaviye verilecek olan yanıtta anahtar rol oynamaktadır. Yapılacak olan yaşam tarzı değişikliklerinde en önemli 2 temel etmen olarak kabul edilmesi gereken sodyum alımın azaltılması ve vücut ağırlığı kaybının/konrolünün sağlanmasıdır.Uygulanacak olan tıbbi beslenme tedavisinde yaşam tarzı haline getirelilmesi hastalığın kötü prognozuna karşı önemli etkiler göstermektedir.Hipertansiyonu durdurmak için diyetsel yaklaşım olarak bilinen Dash diyeti uygulanmaktadır.Bunun dışında yapılacak yaşam tarzı değişikliklerinin arasında fiziksel aktivitenin artırılması alkol alımın sınırlandırılması, sigaranın bırakılması da gerekmektedir. (3)
Dash Diyeti Nedir?
Açılımı Hipertansiyonu Durdurmak için Diyetsel Yaklaşım (The Dietary Apporoaches to Stop Hipertension)dır. Dash Diyeti ; Doymuş yağ, kolesterol alımını , kırmızı et, şeker ve şekerli içecelerin kısıtlamasını yüksek lif, potasyum, magnezyum, kalsiyum yüksek bitkiseel protein alımını öneren diyettir.Yapılan çalışmalarda DASH ‘kombine diyet’ inin kan basıncını düşürdüğü ve bu nedenle yüksek tansiyonun engellenmesınde ve kontrol edilmesinde faydalı bir diyet yaklaşımı olduğu belirtilmektedir.Sodyum, hassas kişilerde kan basıncını artırabilir.DASH Diyetinin iki versiyonu vardır.Standart DASH Diyeti; birey hergün 2300 mg kadar sodyum tüketebilir.Düşük Sodyum DASH Diyeti; birey hergün 1500 mg kadar sodyum tüketebilir.
Gelenksel diyetlerlerde insanlar her gün 3500 mg ve çoğu zaman daha fazla sodyum tüketmektedir. Her iki DASH Diyeti versiyonu da sodyum tüketimini azaltmayı hedefler.
Dash Diyetinin İçeriği
Diyetin temel içeriği sodyumu orta düzeyde tutup; basit şeker, doymuş yağ,kolesterol ve toplam yağlardan fakir; protein potasyum,magnezyum,posa,kalsiyum ve karbonattan engin diyet örübtüsü oluşturmaktır.Diyetin sebze meyve , tam tahıl yağlı tohum kurubaklagil kümes hayvanı ve balıktan zengin; kırmızı et işlenmiş et ürünü ve rafine karbonhidrat ve şekerli içeceklerden düşük olması ve düşük yağlı süt ürünlerinin tercih edilmesi gerekmktedir.Diyet sebze-meyve ve yağlı tohumların tüketimini içermesi nedeniyle antioksidan besin ögeleri,A,C,E ve çinkodan zengindir.Diyetin sağladığı mikro ve makro besin ögeleri hedefleri ortalama 2100 kcal/ gün enerji; enerjinin (2)
- % 55’i karbonhidrat
- %18 protein
- %27’si yağ
- %6’sı doymuş yağ
- 1500-2300 mg sodyum
- 150 mg kolesterol
- 1250 mg kalsiyum
- 4700 mg potasyum
- 500 mg magnezyum
- 30 mg posadır ve
Günde ;
- 6-8 porsiyon tam tahıl,
- 4-5 porsiyon sebze
- 4-5 porsiyon meyve
- 2-3 porsiyon yarım yağlı süt ürünleri
- 4-5 porsiyon kabuklu yemiş, baklagil
- 6 porsiyondan az et, tavuk, balık
- 2-3 porsiyon yağ
- Haftada 5 porsiyondan az şeker tüketilmesi önerilir.
DASH diyeti piramidi
Diyet aynı zamanda bazal metabolizma hızına ve fiziksel aktivite durumuna göre kalori alımı esasına dayanmaktadır. Kilo kaybı için az az sık sık ve sağlıklı gıda seçinine dayanan bir diyettir. Dash diyeti sağlıklı kilo kaybı ve kan basıncı kontrolü için günde en az 2 defa 30 dakika fiziksel aktivite ile desteklenmelidir.Hem yetişkinler hem çocuklar için kolay uygulanabilir ve güvenilir bir diyettir. Düşük yağ oranı ve zengin lif içeriğiyle tavsiye edilen bir beslenme tarzıdır.Vejeteryan,vegan ve glutensiz beslenenlerinde kolaylıkla uygulayabileceği bir diyettir. (1)
Dash Diyetinin Sağlık Üzerine Etkileri
Dash diyetinin Tip 2 diyabet gelişim riskine etkisini araştıran bir çalışmada metabolik sendromlu ve hiperlipidemik bireylerde açlık insülin konsantrasyonunu düşürdüğü gözlemlenmiştir.Diyetin antioksidan kapasiyeti artırarak olsidatif stresi azalması insülin direncinin olası etki mekanizması olarak gösterilmiştir.Dash diyeti uygulamasının açlık kan şekeri, hemoglobin Alc, serum triaçil gliserol ve yüksek yoğunluklu lipoprotein kolesterol düzeyini olumlu etkileedğini; ayrıca diyete tam uyum göstermenin gestasyıonel diyabeti %71 azalttığı gözlemlenmiştir.
Metabolik olarak sağlıklı obezlerin normal kilolu bireylere göre diyete daha az uyum sağlayarak daha az magnezyum ve posa, daha çok toplam ve doymuş yağ tükettikleri saptanmıştır.
40 yaş ve üstü sağlıklı bireylerde Dash diyetine uyum antropometrik ölçümleri olumlu etkileyip; vücut ağırlığını, BKİ’ ni, yağ kütlesini azaltırken; yağsız vücut kütlsini artırdığını ayrıca inflamasyonu da olumlu etkileyerek C-reaktif protein (CRP) ile ters ilişkinin bildirmişlerdir.
Dash diyetinin kadınlarda menapoz sonrası ruh halini olumlu yönde etkilediği gözlemlenmışır Adolesan kızlar üzerinde yapılan kesitsel bir çalışmada (12- 18 yaş aralığı) Dash diyetine uyum arttığında depresif semptomların azaldığı bildirilmiştir.
‘Hemşireler Sağlık Çalışması’ verilerinin değerlendirildiği bir çalışmada ise uzun süre Dash Diyetine uyumun 70 yaş üstü kadınlarda bilişsel işlev ve hafızayı olumlu etkilediği gözlemlenmiştir.
Kaynakça
- DEMİR H. Ve YOLGEÇER G. (2017),DASH Diyeti,e-Sağlık Dergisi,Cilt no ;4 (14) 18-25.
- UZDIL ve SÖKÜLMEZ KAYA P(2018),The DASH Diet an effect on the healty, cilt no 1(3),141-5.
- Durmaz C ve Arslan P(2017) Affecting Hypertension and Blood Pressure in the Community , Bes Diy Derg;Cilt no 45(3):278-286
