
Canlıların çevreyle olan ilgilerini inceleyen bir bilimdir. Ekoloji ifadesinin dilimizdeki karşılığı doğa bilimidir. Bütün canlılar yaşamlarını sürdürebilmek için diğer canlılar ile ve çevre ile ilişki kurmak zorundadır. Doğal kaynakların tükenmesi, çevre kirliliğinin artması ve buna bağlı olarak da sağlık sorunlarının çoğalması bilim insanlarının ekoloji alanındaki çalışmalarının artmasına neden olmuştur. Ekoloji bilginleri, iklimi ve bölgenin özelliklerini inceler, buralarda yaşayabilecek bitki ve hayvanları tespit ederler. Ekoloji, bütün canlılar üzerinde etkisi olan ve bütün canlılar için ortak olan temel konularla ilgilenmektedir.
Ekolojik Kavramlar
Canlıların birbirleriyle ve çevreleriyle olan ilişkilerini inceleyen bilim dalı olan ekolojide kullanılan bazı kavramlar vardır.
Biyosfer
Dünyadaki yaşam alanlarının tamamına biyosfer (ekosfer) denir. Okyanusların yaklaşık 10 km derinliklerine kadar uzanan bölgelerinde ve yerden yaklaşık 10 km yüksekliğe kadar olan kısımlarda canlılar yaşayabilmektedir. Dolayısıyla dünyada biyosferin kalınlığı yaklaşık 20 km’dir. Kendi bünyesinde pek çok ekosistemi barındıran biyosfer, insanoğlunun da aralarında yer aldığı milyonlarca canlı türüne ev sahipliği yapar. Biyosferde hayatlarını sürdüren canlılar, ısı, sıvı durumlarına ve yaşamak için zorunlu tüm şartlara, bağlı olarak değişir. Ekolojideki en kapsamlı düzey olan biyosferi oluşturan unsurlar basitten komplekse doğru şu şekilde sıralanabilir ;
- Birey
- Popülasyon
- Kominite
- Ekoloji
- Ekosistem
- Biyosfer
Tür
Ortak bir atadan meydana gelen, yapı ve görev bakımından benzer organlara sahip, aralarında gen alışverişi olabilen ve kısır olmayan döller meydana getiren bireylere tür denir. Bazı yakın türlerin aralarında görülen melez bireyler kısır olup verimli nesiller veremezler (kurt ile köpek melezi kurt köpekleri, at ve eşek melezi katır, hayvanlar için basit örneklerdir).
Popülasyon
Belli bir bölgede, belli bir zaman diliminde yaşayan ve aralarında gen alış verişi olan bireyler topluluğuna popülasyon adı verilir. Popülasyon sadece aynı türden canlılardan oluşmakla birlikte, yaşadıkları yerlerde başka popülasyonlar da yer alabilir. Popülasyonun bulunduğu alan, su birikintisi hatta karıncanın sindirim kanalı kadar küçük olabileceği gibi göl, vadi ya da koruluk kadar büyük de olabilir.
Flora
Bir ekosistemde bitki, mantar ve bakteri türlerinin tamamında flora denir. Aynı zamanda belirli bir bölgeye adapte olmuş (uyum sağlamış), o bölgede yaşamını sürdüren bitki topluluğu tanımı da bazı kaynaklarda yer alır.
Fauna
Bir ekosistemdeki hayvan popülasyonlarının tamamına denir.
Komünite
Belirli bir alanda yaşayan ve aralarında etkileşim bulunan farklı türlere ait populasyonlardan oluşan canlılar topluluğuna komünite denir. Komünitenin büyüklüğü ve tipi, komüniteyi oluşturan tür çeşitliliği ve sıcaklık, güneş ışığı, nem, yağış, toprak ve mineraller, pH, basınç gibi çevresel faktörlerden etkilenir.
Ekosistem
Bir bölgedeki canlıların cansız faktörlerle birlikte oluşturduğu sisteme ekosistem adı verilir. Biyosferin alt birimleridir.
Baskın Tür
Komünitede sayı ve faaliyet yönünden daha fazla göze çarpan türe denir.
Sükseksiyon
Komüniteler zamana bağlı olarak değişim gösterirler. Belirli bir bölgede uzun bir zaman periyodunda farklı canlı türlerinin sırası ile birbirlerinin yerini almasına sükseksiyon (sıralı değişim) denir.
Biyotop
Bir komüniteyi oluşturan canlıların yaşamlarını devam ettirdikleri uygun çevre koşullarını taşıyan, coğrafik alanlara denir.
Habitat
Organizmanın dünyaya gelip gelişip büyüdüğü ve yaşadığı alanlara habitat adı verilmektedir. Su, hava, toprak gibi alanlar birer habitat alanları olarak tanımlanabilir. Canlılar habitatına uygun adaptasyonlara (uyum özellikleri) sahiptir.
Ekoton
Farklı ekosistemlerin kesişme bölgesidir. Bu bölgelerde tür çeşitliliği komşu komünitelere karşı daha fazladır.
Ekolojik Niş
Ekolojik niş bir organizmanın ekosistem içerisindeki işlevidir. Bir ekosistemde ekolojik niş kavramı belirli bir türün üstlendiği görevler ve türün çevreyle geniş anlamda etkileşimi anlamına gelir. Örneğin bir canlının beslenmesi, korunması, saklanması, üremesi, diğer canlılarla olan ilişkileri ve yapması gereken bütün faaliyetler ekolojik niş içerisinde yer alır.