Süt, memeli hayvanların yavrularını beslemek için salgıladığı bir tür besindir. Bileşiminde sırasıyla su karbonhidrat, yağ, protein, vitaminler, mineraller ve bazı enzimler bulunur.
- Protein içeriğini; laktalbumin, laktoglobulin ve kazein
- Yağ içeriğini; başlıca palmitik ve oleik asit, az miktarda özgü kokusunu veren Bütirik asit ve diğer doymuş ve doymamış yağ asitleri
- Mineral içeriğini; başlıca kalsiyum ve fosfor
- Vitamin içeriğini; B grubu vitaminler özellikle Riboflavin (b2)
- Karbonhidrat içeriğini ise; glikoz ve galaktozun β-1,4- glikozid bağı ile bağlanmasıyla meydana gelen bir disakkarit olan Laktoz oluşturur.
Laktoz Nedir?
‘Süt şekeri’ olarak da bilinir. Sadece süt ve süt ürünlerinde bulunan bir çeşit karbonhidrattır. Laktozun sindirilebilmesi, bağırsaklar tarafından emilebilmesi için laktaz (β-D-galaktozidaz) enzimine ihtiyaç vardır. İnce bağırsağın fırçamsı kenarları tarafından salgılanan bu enzim laktozu monosakkaritlerine ayırır. Açığa çıkan glikoz ve galaktoz bağırsakları saran hücreler tarafında emilir ve kana karışır. Bunların yanında laktozun kalsiyum, magnezyum, fosfor minerallerin emilimine yardımcı olduğu ve bebeklerde vücut için gerekli olan karbonhidratın alınmasında önemli bir kaynak olduğu bilinmektedir.
Laktoz İntoleransı Nedir?
Anne sütünün laktoz içeriği inek sütüne kıyasla daha yüksektir. Vücut, bebek doğduğu andan itibaren laktaz enzimi salgılamak üzere adapte olmuştur. Bebeğin beslenmesini yalnızca anne sütüyle sağladığı dönemde bu enzimin salınımı en üst seviyededir. Sütten kesilmenin ardından bir süre sonra laktaz üretimi azalmaya başlar ve yaşla birlikte azalmaya devam eder. Bazı bireylerde laktaz bulunmayabilir yada çok azdır. Böylece laktoz sindirilemeden kalın bağırsağa geçer, kolonda bulunan sindirilmemiş laktoz burada bakterilerce fermente edilir. Oluşan toksik metabolitler beraberinde bazı şikayetler getirir. Bu duruma ‘laktoz intoleransı’ denir. Besin alerjileri ile karıştırılmaması için tanı aşamasında klinik testler kullanılmaktadır. İlerleyen yaşla birlikte gelişen, bazı hastalıklar sonucunda gelişen, erken doğumlarda gelişebilen ve kalıtsal olan olmak üzere farklı sebeplere bağlı 4 tip laktoz intoleransı vardır.
İntolerans Belirtileri Nelerdir?
Birçok insanda laktoz üretimi azdır buna karşılık laktoz içeren besinleri sindirebilirler. Fakat laktoz intoleransına sahip bireylerde durum farklıdır, laktozun vücuda alımından kısa süre sonra belirtiler ortaya çıkar. İntolerans durumu başlıca karın ağrısı, şişkinlik ve ishal ile baş göstermektedir. Kolon içerisinde sindirilmeden kalan disakkarit ortamda bir takım dengesizliklere yol açar. Bu durumda bağırsaklar genişler ve oluşan hareketlilik diyare ile seyreder. Yine kolonda sindirilmeden kalan laktozun fermente edildiğinden bahsetmiştik, bu durumda da açığa hidrojen gazı çıkar ve şişkinlik, gaz şikayeti ile seyreder. Laktoz intoleransına sahip bireylerin şikayetlerine bunlara ek bulantı, kramp, malnütrisyon ilave edilebilir.
Neler Yapılabilir?
Süt ve yoğurt, peynir, tereyağı, kefir gibi süt ürünleri kalsiyum, b12, A ve D vitamini ve sağlıklı bir beslenme için gerekli başka enzimleri de içeren oldukça faydalı protein kaynaklarıdır. İntoleransı olan bireylerin laktoz tüketimi sonrasında, hangi besinden ne derece rahatsız olduklarını izlemeleri önemlidir. Çünkü diyetten laktozu tamamen elimine etmek, bilinçli bir şekilde desteklenmezse besin öğesi kayıplarına yol açabilir, bu durumda istenmeyen kilo kaybı, kemik rahatsızlıkları baş gösterebilir. İleri derecede laktoz intoleransına sahip bireylerin beslenmelerinden süt ve süt ürünlerini çıkarması durumunda, gerek başka gıdalardan gerek takviyelerle vitamin mineral kayıplarını önlemesi ihmal edilmemelidir.
- Günümüz gıda endüstrisinde genellikle laktozun enzimatik yollarla hidrolizi ile üretilen laktozsuz süt ve ürünleri alternatif oluşturmaktadır.
- Laktoz kimyasal yapısı gereğince suda çözünebilir. Bu durumda peynir yapımında, laktoz bir miktar peynir altı suyuna geçer ve sert peynirler nispeten daha az laktoz içermektedir.
- Yoğurtta laktobasiller başta olmak üzere bağırsak için faydalı bakteriler bulunur. Fermente bir ürün olması ve iyi bakterilerden zengin olmasıyla yoğurt, daha kolay sindirilebilmektedir.
- Laktoz intoleransının bilinen kesin bir tedavisi yoktur fakat bağırsak florası için faydalı Probiyotiklerin düzenli olarak alımının, liften zengin beslenmenin sindirim sistemi üzerinde olumlu etkileri olduğu bilinmektedir.
