Besin İntoleransı ve Besin Alerjisi

Besin Alerjisi Nedir?

Besin alerjisi bağışıklık sistemi tarafından gıdaya karşı anormal yanıtın verilmesiyle ortaya çıkar. Belirli bir gıdaya karşı gelişen alerjik reaksiyon, genelde o gıdanın içindeki proteine verilen tepkidir.

Bağışıklık sisteminin bu proteini yabancı cisim gibi algılamasıyla ve bunlara karşı IgE tipi antikorlar üretir. Daha önce aynı besinle karşılaşmış olan bireyler IgE antikorlarına bağlanır ve mast hücrelerinden bazı maddeler salgılanmasına neden olur. (örn: Histamin) Normal koşullarda histaminin bağışıklık sisteminde yararlı bir işlevi vardır. Ancak tam olarak anlaşılamayan nedenlerle IgE antikorları ve sonrasında açığa çıkan histamin, alerjik reaksiyona neden olur ve kişide belli bir gıda proteinine karşı aşırı duyarlılık görür. Yiyecek ilk defa yenildiğinde bir alerjik reaksiyon görülmese bile tekrar tüketildiğinde alerjik reaksiyon görülebilir.

Alerjiye Neden Olabilecek Besinler

• İnek sütü
• Yumurta
• Balık
• Yer fıstığı
• Kuruyemişler (fındık, ceviz, antep fıstığı, vb)
• Kabuklu deniz ürünleri
• Soya
• Buğday
• Bakliyatlar
• Susam

Besin alerjileri çocuklarda sık görülür.  Bazı besinlere karşı gösterilen alerji zamanla düzelebilirken, alerjiler yaşam boyu da devam edebilir. İnek sütü, yumurta gibi gıdalara karşı oluşan alerjiler yaşa bağlı olarak geçebilirken, yer fıstığı, buğday gibi gıdalara karşı oluşan alerjilerin çoğu ise geçmez.

Besin İntoleransı Nedir?

Besinin içindeki belirli maddelere karşı vücudun verdiği reaksiyondur. Çoğunlukla belirli yiyecekleri işleyememe veya sindirememe anlamına gelir. Kişi gıdayı sindirmekte zorlanır. Bunun nedeni enzim eksikliği ya da gıdanın içindeki sindirimi zor  maddeler olabilir. Bir kişide gıda intoleransı varsa yiyecek ilk yenildiğinde ortaya çıkar. Bununla birlikte gıdanın tüketilen miktarı da önemlidir. Gıda az miktarda tüketildiğinde vücut bunu tolere edebilir.En yaygın bilinen intolerans türü laktoz ve gluten intoleransıdır.

Laktoz İntoleransı: Laktoz intoleransı süt şekeri olan laktoza hassasiyettir. Bağırsaklarımızda normalde bulunması gereken laktaz isimli kimyasal madde laktoz ve su ile birleşince süt şekerini galaktoz ve glukoz isimli daha küçük parçacıklara bölerek kana geçmesini sağlar. Süt şekerine hassas olan bireylerde laktaz isimli kimyasal madde ya hiç bulunmaz ya da az bulunur.

Gluten İntoleransı: Gluten buğday, arpa ve çavdar dahil olmak üzere birçok tahılda bulunan bir proteindir. Ekmek, makarna, pizza, hamur işleri, müsli, paketli gıdalar, soslar, kısacası unun içine girdiği bütün gıdalarda bulunur.  Gluten intoleransı, çölyak hastalığından farklıdır. Gluten, bağırsak astarında zonulin üretimini doğrudan etkiler. Zonulin, doğrudan sızdıran bağırsaklara neden olan bir proteindir. Ek olarak; serotonin, dopamin, asetilkolin, epinefrin ve histamin gibi nörotransmiterlerin üretiminde de değişikliklere neden olur.

Besin İntoleransı ve Besin Alerjisi Farkı Nedir?

1. Gıda alerjileri immün sistemi etkiler. Gıda intoleransının böyle bir etkisi yoktur. Gıda intoleransı sindirim sisteminin bir reaksiyonudur. Hazımsızlık ile aynı şikayetler ortaya çıkabilir ancak hazımsızlık çeken kişilerde immün sistem reaksiyonu olmaz, histamin yanıtı gelişmez.
2. Gıda alerjisi reaksiyonları çok çeşitli ve belirgindir. Döküntü, kaşıntı ya da solunum sistemi problemleri görülür. Bazen ölümcül reaksiyonlar dahi gelişebilir. Gıda intoleransı olan kişilerde semptomlar çoğu zaman belirsiz ve çok çeşitlidir. Bireyler genellikle kendilerini hasta gibi hissetmekten, şişkinlikten ve sürekli yorgun olmaktan söz ederler. Yakınmalar migrenden öksürüğe, gaz sancısından mide ağrısına kadar değişkenlik gösterir.
3. Gıda alerjisinde bulgular alerji yapan gıda içeriğinin alınmasından dakikalar sonra ortaya çıkabilir. Saatlerce ya da günlerce sürebilir. Gıda intoleransında ortaya çıkan semptomlar, alerjik reaksiyonlara göre daha uzun sürede belirginleşir.
4. Alerjik reaksiyonlarda, çok düşük dozlarda alınan gıdalara karşı bile reaksiyon gelişebilir. Oysaki gıda intoleransında az miktarlarda alınan gıdalarda çok belirgin etkiler görülmez. İntolerans gelişimi gıdanın miktarı arttıkça yakınmaların şiddeti artar.
5. Gıda intoleransı, gıda alerjisinden çok daha fazla sayıda kişiyi etkilemektedir.

Kaynakça

• Campos, M.,Food allergy, intolerance, or sensitivity: What’s the difference, and why does it matter?, Harvard University,2020.
• Öztürk M.,Besler T., Besin Alerjileri, Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Beslenme ve Diyetetik, Ankara,2008.
• https://www.jw.org/tr/kutuphane/dergiler/uyanis-no3-2016-haziran/gida-alerjisi-intoleransi-fark/
• https://www.aid.org.tr/besin-alerjisi-intoleransi/
• http://www.allergy.org.nz/Allergy+FAQs/What+is+the+difference+between+a+food+allergy+and+a+food+intolerance.html
• https://www.aaaai.org/conditions-and-treatments/library/allergy-library/food-intolerance
• http://www.ahenklab.com.tr/Gida-Intolerans-Testi-Besin-Duyarliligi-Nedir
• https://tr.wikipedia.org/wiki/Laktoz#Laktoz_intolerans%C4%B1
• http://pharmetic.org/gluten-intoleransi